Open source software – kansen, risico’s en strategie

Bedrijven die open source software gebruiken in hun producten, lopen het risico dat zij ook hun broncode moeten vrijgeven. Een goede open source strategie voorkomt dit risico en zorgt voor nieuwe kansen.

Wat is open source?

Open source software is een alternatief model voor de verspreiding van software. Voor heel veel toepassingen is open source software beschikbaar. Bekende voorbeelden van open source zijn:

• Het besturings-system Linux
• De webserver software Apache
• Het Android besturings-systeem voor mobiele telefoons
• Webbrowsers Netscape, Mozilla en Chrome
• Website-software wordpress

Open source wordt vaak gezien als gratis software. Gratis is echter een bijeffect en niet de hoofdzaak. Het gaat bij open source licenties om de vrijheid en rechten van gebruikers. In bepaalde gevallen mogen gebruikers de software dan ook weer doorgeven aan anderen, zonder dat makers nog worden betaald. Voor veel softwaremakers is dit laatste een groot risico. Daarom moeten zij goed opletten of een developer ergens open source software heeft gebruikt in het product.

De oorsprong van open source en free software

De excentrieke ‘hacker’ Richard Stallman is de oprichter van de open source softwarebeweging. Richard Stallman werkte in 1980 in het kunstmatige intelligentie lab van MIT. Hij merkte daar dat steeds meer fabrikanten, bijvoorbeeld voor printers, het onmogelijk maakten voor gebruikers om de software in producten aan te passen. Als tegenactie begon hij met het GNU-project, een project om een operating systeem te maken waarin de rechten van gebruikers wel gerespecteerd werden. In het bijzonder gaat het om de volgende rechten voor gebruikers van apparaten en software:

• Het recht om te inspecteren wat een apparaat of programma doet. Inzage in de broncode is hiervoor nodig.
• Het recht om programma’s aan te passen. Als een printer dus geprogrammeerd is om er na 1000 pagina’s mee op te houden, mag een gebruiker die de printer gekocht heeft dit aanpassen.
• Het recht om software te delen met anderen, zowel met als zonder aanpassingen.

Meer over deze vrijheden is te vinden bij de Free Software Foundation. Richard Stallman sprak altijd over ‘free software’ (vrije software). Het gaat hem namelijk om de vrijheid van eindgebruikers. Het GNU-project is afgemaakt door Linus Torvalds, en GNU/Linux wordt wereldwijd zeer veel gebruikt. Richard Stallman’s initiatief is dus levensvatbaar gebleken. Het grote publiek noemt het vaak ‘open source’, omdat de beschikbaarheid van broncode het bekendste aspect van free software is.

Voordelen en nadelen van open source

Voor eindgebruikers heeft open source vooral voordelen. Eindgebruikers mogen meer met de software en besparen ook geld doordat ze geen licenties hoeven te kopen. Het is dus altijd handig om onderzoek te doen naar open source alternatieven. Het enige nadeel van open source software is dat er niet altijd een bedrijf is dat de software onderhoudt. Voor bedrijven die belangrijke processen willen automatiseren met open source kan dit een risico zijn.

Voor product-ontwikkelbedrijven en software-bedrijven is open source een risico. Als zij open source gebruiken als basis moeten ze verplicht hun modificaties ook vrijgeven en hun broncode bekend maken. Hetzelfde geldt als ze gebruik maken van de gratis versie van open source versie-beheersystemen als Github. Wie daar software opzet, maakt het open source. Het is belangrijk voor deze bedrijven is het belangrijk om een open source strategie te maken, die met alle developers gedeeld wordt. Hierin staat voor alle developers wanneer ze wel en niet gebruik mogen maken van open source, welke licenties wel of niet bij het product passen en hoe het product gereleased moet worden met alle source code.

Open source als kans

Het vrijgeven van software als open source is niet alleen een risico. Voor veel bedrijven is het ook een kans en deze bedrijven kiezen er zelf voor om software onder een licentie vrij te geven. Hierdoor krijgen ze snel veel enthousiaste gebruikers en ook feedback die ze kunnen gebruiken voor productontwikkeling. Ook hardware-fabrikanten geven soms broncode vrij. Ze doen dat deels gedwongen (als ze open source van anderen gebruiken) maar ook wel vanwege transparantie en controleerbaarheid. Tenslotte maken bedrijven als Google software beschikbaar als open source om ervoor te zorgen dat standaarden ontstaan. Door het besturingssysteem Android open source te maken, gingen andere fabrikanten meedoen en werd Android een invloedrijk platform. Een ander voorbeeld van een vendor met een open source strategie is big data software provider HortonWorks.

In alle gevallen is het belangrijk voor bedrijven om te besluiten hoe ze omgaan met toevoegingen van gebruikers. Ze kunnen wijzigingen toelaten en zelfs overnemen. Echter: dan is de software niet meer geheel hun eigendom. Vaak kiezen bedrijven toch voor een hybride strategie: men wil een interne versie te houden voor strategische redenen.

Wat doet SoftwareZaken met open source?

De experts van SoftwareZaken geven advies en workshops over het onderwerp open source, en letten op open source in de contractreviews. Hierin leggen we de details uit en helpen we bedrijven met hun open source strategie. Naast deze preventie helpen we ook als deskundigen bij conflicten over auteursrecht op broncode: we brengen dan met een code-review in kaart wie er eigenaar is van welk deel van de code. Tenslotte nemen we eventuele open-source risico’s ook mee in onze software-kwaliteits-onderzoeken en IT-due diligence. Copyright hoofdafbeelding: Uncalno Tekno (creative commons)