Doorverkopen e-books juridisch mogelijk

Het wel of niet mogen doorverkopen van licenties op software of op e-books is een juridisch interessante vraag. Het recht van uitgevers om voorwaarden te stellen botst met het uitputtingsprincipe uit het auteursrecht. De oprichters van de kleine startup zijn vorig jaar een website begonnen voor het verhandelen van e-books. Ze zijn door de rechter gedeeltelijk in het gelijk gesteld: het doorverkopen mag als er voldoende maatregelen tegen illegale verkoop worden genomen.

Technologie-startups botsen vaker met regels

Het bedrijf Tom Kabinet is typisch voorbeeld van een technologie-startup: de ondernemers zien een technische ontwikkeling (de opkomst van electronische boeken), constateren dat gebruikers boeken na het lezen wellicht willen doorverkopen, en maken een website die in de behoefte van gebruikers voldoet. Tom Kabinet kiest bewust voor de rol van tussenpartij: hierdoor kan het bedrijf zich concentreren op het leggen van contacten en snel groeien zonder investeringen in voorraden boeken. Helaas is het vaak bij startups zo dat gevestigde partijen zich bedreigd voelen en juridische stappen nemen tegen de startup. In 2014 zijn onder andere de volgende voorbeelden geweest:

• Tijdelijke verhuurbemiddelaar airbnb is in opspraak geweest omdat veel verhuurders zich niet aan de regels zouden houden en geen belasting zouden betalen. Inmiddels is dit weer bijgelegd.
• Boekingswebsites voor boten goboat en barqo mogen van waternet Amsterdam geen particulier geregistreerde boten meer aanbieden. Dit is nog steeds het geval.
• Taxi-bemiddelaar Uber is in verschillende steden en landen in juridische gevechten gewikkeld over de regels waaraan haar chauffeurs zich moeten houden. In Nederland is de budgetversie Uber pop illegaal.

In al deze gevallen past het door de startup gehanteerde businessmodel niet goed in de bestaande regelgeving. Vaak gaat het om het grijze gebied tussen professioneel en particulier gebruik.

Ook Tom Kabinet kwam bij de lancering onder vuur te liggen. De Nederlandse Vereniging van Uitgevers meent dat doorverkoop uitgesloten wordt door de bij aanschaf geaccepteerde voorwaarden, en heeft tweemaal voor de rechter een verbod ge-eist. Bij de eerste uitspraak in juni 2014 werden de uitgevers geheel in het ongelijk gesteld. Bij de tweede uitspraak deze maand werden ze gedeeltelijk in het gelijk gesteld, en oprichter Marc Jellema gaf in zijn pitch op demo day aan om door te zullen gaan.

Juridische context

In principe is de juridische stelling van Tom Kabinet vrij eenvoudig. In artikel 12b van de auteurswet staat het principe van uitputting beschreven: als een exemplaar van een werk eenmaal op de markt gebracht is, mag het worden doorverkocht. (zie ook de uitleg op Ius Mentis en ICTrecht.nl) Dit principe is voor papieren boeken onomstreden. Volgens Tom Kabinet is het ook van toepassing op digitaal verspreid eigendom. Volgens uitgevers niet. De rechter heeft beslist dat Tom Kabinet op dit punt in principe gelijk heeft: verkoop is verkoop, wat voor papier geldt geldt ook digitaal en daarmee mag men in principe e-books ook verkopen.

Tom Kabinet haalde in de verdediging ook het UsedSoft arrest aan. Dit arrest, een uitspraak van het Europese hof uit Juli 2012, gaat over dezelfde vraag maar dan voor licenties op computerprogrammatuur. Hier heeft de rechter beslist dat als er sprake is van een eenmalige vergoeding en gebruik voor onbepaalde tijd, dat er dan sprake is van koop en doorverkoop dan is toegestaan. Bij maandelijkse betaling is er eerder sprake van huur en is doorverkoop niet toegestaan.

Te nemen maatregelen

Op het principiële punt heeft Tom Kabinet dus gelijk gekregen, en de startup ziet de uitspraak van afgelopen 20 januari dan ook als een overwinning. Er zijn echter een paar andere bezwaren van de uitgevers waarop de rechter hen wel in het gelijk heeft gesteld. Tom Kabinet heeft onvoldoende aannemelijk gemaakt dat het de verkoop van illegaal verkregen e-books bestrijdt. Tom Kabinet zal aanvullende maatregelen moeten nemen om dit te voorkomen. Dit is een belangrijke uitspraak relevant voor meer startups die een handelsplatform aanbieden: een handelsplatform zal zelf voldoende stappen moeten ondernemen om illegale handel te voorkomen. De oprichters van Tom Kabinet waren afgelopen vrijdag zelf optimistisch: ze menen voldoende maatregelen te kunnen nemen, en hebben ook aangekondigd om met nieuwe diensten te komen: onder andere een “all-you-can-eat” concept met zoveel e-books als men wil voor een vaste prijs.

Bronnen

Volledige tekst van artikel 12 van de auteurswet: “Indien een exemplaar van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst door of met toestemming van de maker of zijn rechtverkrijgende voor de eerste maal in een van de lidstaten van de Europese Unie of in een staat die partij is bij de Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte in het verkeer is gebracht door eigendomsoverdracht, dan vormt het anderszins in het verkeer brengen van dat exemplaar, met uitzondering van verhuur en uitlening, geen inbreuk op het auteursrecht.“

Gerechtelijke uitspraken Tom Kabinet:

• Nieuwsartikel “Feitelijk verbod website Tom Kabinet” op rechtspraak.nl
• Volledige tekst UsedSoft arrest van 3 juli 2012 tussen Oracle en UsedSoft
• Uitspraak van eerste rechtzaak tussen Nederlandse uitgeversbond en Tom Kabinet van juli 2014
• Uitspraak van tweede rechtzaak tussen Nederlandse Uitgeversbond en Tom Kabinet van 20 januari 2015